Sterren op glad ijs?

Iedere auteur kent het wel: communities en sites waarop boeken worden gerecenseerd, het liefst met het geven van sterren. Er zijn er legio te vinden. En ja, veel (potentiële) lezers gaan snuffelen op die sites, op jacht naar hun volgende boek (aankoop). Niks mis mee, zou je denken. 

Toch heb ik er moeite mee. Want er zijn een aantal dingen die mij in de afgelopen jaren zijn opgevallen:

1e Het aantal sterren dat een boek krijgt spreekt de recensie tegen. Een boek wordt bejubeld omdat het goed is geschreven, bijna geen fouten bevat, origineel is, etc. Toch krijgt het maar 1 of 2 sterren (meestal van de 5) omdat het bijvoorbeeld de smaak van de lezer niet is. 

2e Ik ben regelmatig tegengekomen dat mensen openlijk aanbieden om in ruil voor een gratis boek een recensie met 5 sterren te geven. Wat is die recensie nog waard dan?

3e Ooit plaatste een vriendin een recensie met 4 sterren op een site. En kreeg vervolgens een bericht van de auteur met de vraag waarom ze geen 5 sterren plaatste, omdat ze toch een lovende recensie had geschreven. En dat terwijl maar zélden een boek echt 5 sterren verdient, omdat - simpelweg - geen enkel boek in élk opzicht perfect (foutloos, origineel, vlot geschreven, geweldige cover, compleet je smaak, etc.) is. Maar dat is míjn mening.

4e Een auteur die gevierd is krijgt bijna standaard 4 of 5 sterren, hoe beroerd hij of zij nou juist dít boek heeft geschreven. Terwijl de auteur die in ongenade is gevallen, om wat voor reden dan ook, een hele lading van slechts 1 of 2 sterren krijgt, hoe goed geschreven, origineel en pakkend dit keer zijn of haar boek ook is. 

Kennelijk staren wij ons blind op sterren. Want sterren stralen? En een score van 5 uit 5 zorgt ervoor dat wij een boek eerder kopen? Wat dat laatste betreft: wat mij betreft niet! Ik kijk liever naar de geschreven recensie van een boek dan naar het aantal sterren. Want smaken verschillen, en daar ben ik mij heel goed van bewust.

Wat mij betreft: in de eerste plaats zoek ik een boek op genre. Fantasy, horror en thriller hebben mijn voorkeur. Dan kijk ik naar cover en flaptekst. Want die moeten mij aanspreken en prikkelen. Daarna kijk ik hoe de recensies zijn wat betreft originaliteit, spanning, taalgebruik, en ja: grammatica en spelling. Of een boek dan slechts 2 sterren heeft of 5, dat interesseert mij niet. Als het boek mij aanspreekt, dan koop ik het. 

Als het aan mij ligt schaffen we dat hele sterrenstelsel af en houden we het bij geschreven recensies, zodat potentiële lezers (kopers) zich een eigen (beter?) beeld kunnen vormen van het boek. Want in mijn ogen zijn die sterren vaak een vertekend beeld van het boek. Ik denk echt dat als je uitsluitend afgaat op het aantal sterren dat een boek krijgt, je jezelf én dat boek tekort doet. Want zeker sterren bevinden zich vaak op glad ijs. Enneh... overdreven positieve, negatieve of standaard recensies, daar prikt iemand wel doorheen! Want is elke recensie niet een bijzonder subjectief iets? 

Dus de volgende keer dat je een boek zoekt, kijk dan niet alleen naar het aantal sterren dat een boek heeft gekregen, maar vooral ook naar de geschreven recensies. De kans dat je dan het boek vindt dat je écht wilt hebben, wordt dan ineens een stuk groter! 

Bovendien kun je na het lezen altijd je eigen recensie plaatsen op één van die vele sites. En je doet daar veel mensen een plezier mee, want zowel lezers als auteurs houden van recensies ;-)

Redactie, en tóch nog een fout?

Redactie is onontbeerlijk als je een boek schrijft. Gewoon omdat je je boek zo perfect mogelijk wilt hebben. Dus je levert je manuscript in bij een redacteur en die loopt dat he-le-maal na. Controleert op tijdlijn, op herhalingen, op de rode draad, op logica, op delen die weggelaten of toegevoegd kunnen worden, etc. Vervolgens controleert diezelfde redacteur op spelling, grammatica, taal- en schrijffouten en interpunctie. (Note: werkwijze kan per redacteur afwijken.)
Omdat je als auteur (of uitgever) betaalt voor deze dienst, mag je verwachten dat dit ook goed gebeurt en is de verwachting dat je manuscript ná de redactie 100% correct is.

Maar is dat ook zo? Mag je dat echt wel verwachten?

Bianca Walraven zegt: "Een redacteur moet een kleinere foutmarge hebben dan een tekstschrijver. Toch is ook een redacteur niet voor 100% perfect. De juiste persoon heeft een foutpercentage van 0,05% tot 0,1%. Je hebt die tekst van 600 woorden laten schrijven en wil hem nog eens laten checken op taal en spelling. Na het redactiewerk mag de tekst theoretisch gezien nog 0,6 fouten bevatten. Vertaal je dit naar een tekst van 1000 woorden dan mag hier maximaal één fout in staan."

Kort gezegd betekent dit dat er in een manuscript van 60.000 woorden er maximaal 60 fouten in 'mogen' staan. Dus: een typefout, een spellingsfout, een grammaticale error, etc.
Persoonlijk vind ik dit wat veel. Zeker omdat de auteur of uitgever mij als redacteur juist betaalt om die fouten te voorkomen! Ik zal dan ook altijd proberen om dit percentage omlaag te halen voor mijzelf. Maar - en met ervaring komt wijsheid - ik weet dat ook ik foutjes weleens over het hoofd zie. Terwijl ik elk manuscript minimaal 4x van begin tot einde doorneem. Woordblindheid, noemen ze dat.

Het is me nu al 2x overkomen dat de uitgever waar ik voor redigeerde een fragment plaatste uit een uit te geven boek, en ik daar onmiddellijk een fout in ontdekte. Waarbij ik mijzelf voor m'n kop sloeg omdat ik deze niet eerder had ontdekt! Dus ik die uitgever een bericht sturen, correctie erbij, paginanummer waar de fout stond, etc., met het schaamrood op mijn kaken.
En toch... Het kan. Het kan gewoon gebeuren dat ik als redacteur iets over het hoofd ziet. Dat er ergens overheen gelezen wordt. Een vaag excuus, want nogmaals: de auteur of uitgever betaalt om het werk zo goed mogelijk uitgevoerd te laten worden. Maar ook een redacteur is maar een mens, dus een foutje is zó gemaakt. En, gek genoeg: dat mag dus ook.

Daarom kan ik als redacteur ook niet genoeg benadrukken dat alle manuscripten ná de redactie nog een keer mogen worden doorgenomen door één of nog liever meer (liefst taalkundig onderlegde) proeflezers, die dit soort foutjes eruit kunnen vissen (al dan niet na de eerste proefdruk) zodat als het boek eenmaal wordt uitgegeven, het zo foutloos mogelijk is. Ik heb ook niet voor niets de service dat ná het lezen door die proeflezer(s) het manuscript op hun aanwijzingen kosteloos wordt aangepast.

Geen enkele auteur wil 'fouten' in zijn/haar boek. Het moet gewoon perfect zijn! Snap ik. En toch... het is een feit dat pas rond de 5e druk van een boek álle foutjes eruit zijn gehaald. Want hoe vaak je ook iets leest, herleest en overleest, er blijft altijd wel iets staan. 

En hoewel de eindverantwoordelijkheid altijd bij de auteur ligt, voel je je als redacteur tóch ellendig als er toch nog een foutje wordt ontdekt, hoe klein ook. 

En fouten maken - laten we wel wezen - vindt niemand leuk! Ook al is het maken van fouten nog zo menselijk...