Wat weleens wordt onderschat is dat er van Goed Idee tot Goed Boek een heel scala van ándere medespelers zit. Bijvoorbeeld de drukker. Of de ontwerper van de boekomslag. Of de partner, die de auteur uren-/dagen-/weken-/maandenlang of nóg erger moet missen omdat diezelfde auteur bezig is met het omzetten van het Goede Idee tot het Goede Boek. De opleiders die schrijfcursussen geven zodat de auteur zich kan verbeteren of uit dat beruchte writer's block kan komen. En noem maar op... Een boek is een project dat vele trajecten heeft gekend. En één van die trajecten wil ik nu even belichten: de proeflezer.
Een proeflezer is onontbeerlijk voor de totstandkoming van een Goed Boek. Een belangrijke schakel in het hele proces. Maar waarom is dat eigenlijk?
De auteur heeft zijn/haar manuscript klaar, het idee is neergepend (getypt), en nu is het tijd voor de volgende stap in het hele proces van uitgeven. De ene auteur stuurt het manuscript eerst naar de redacteur, de ander eerst naar een of meer proeflezers. Die keuze is aan de auteur, en het is allebei okay.
Natuurlijk, elke auteur hoort bijzonder graag dat zijn/haar Goed Idee daadwerkelijk een goed idee is, goed geschreven, geweldig, etc. En veel proeflezers zullen dat bevestigen, vooral proeflezers die tamelijk dichtbij de auteur staan (denk aan bevriende collega's, vrienden, familie).
De voornaamste 'taak' van een proeflezer is dit: kritisch lezen, kijken of het verhaal logisch is voor de proeflezer en of alles duidelijk is, of dat er toch nog een toelichting of aanvulling nodig is. Per slot van rekening wil de auteur iets vertellen met zijn/haar verhaal. Beleeft de proeflezer dat ook zo?
Een proeflezer hoeft echt niet de taalfouten eruit te halen. Het mag, maar het hoeft niet. Het gaat voornamelijk om logica en begrip. Zijn het hele verhaal en het plot duidelijk? Zijn de karakters goed beschreven? Is het algemene taalgebruik begrijpelijk en okay? Is het verhaal spannend genoeg? Ontbreekt er iets?
Het vinden van de voor jou juiste proeflezer(s) is soms lastig. Gebruik alle (online) kanalen waarover je de beschikking hebt. Meldt voor welk genre jij een proeflezer zoekt en stel de proeflezer daar ook vragen over, want iemand die horror schrijft zoekt over het algemeen niet een proeflezer die dól is op romantische drama's. De voorkeur gaat altijd uit naar een proeflezer die bekend is met het genre van je boek. En ja, sommige proeflezers vragen hier geld voor, andere proeflezers worden heel blij als je hen na het uitgeven een boek stuurt. Wees sowieso duidelijk naar de proeflezer wat je verwachtingen betreft.
Als redacteur heb ik gemerkt dat des te meer proeflezers je hebt, des te beter je boek uiteindelijk wordt. Want iedereen valt wel iets anders op! En daarom ben ik ook een groot voorstander van het zoeken naar een proeflezer die níet dicht bij je staat (familie, vriendenkring). Want eerlijkheid is wel een dingetje als het gaat om proeflezen, en des te dichter de proeflezer bij je staat, des te moeilijker het is om echt heel eerlijk te zijn, gewoon omdat je je vriend/familielid niet wilt teleurstellen.
Ook ben ik er een fan van om ná de tekstredactie het manuscript (al dan niet) nóg een keer naar proeflezers te sturen. Per slot van rekening ben ik ook maar een mens, en het kán voorkomen dat ik iets over het hoofd heb gezien. Een kritische proeflezer met gevoel voor de Nederlandse taal signaleert dit en meldt dit, zodat het bij de eindredactie alsnog kan worden gecorrigeerd.
Dus ja, een proeflezer is véél meer dan even voorproeven hoe een boek smaakt. Een proeflezer is essentieel als het gaat om alle (potentiële) lezers de smaak te pakken te laten krijgen. Dus ik zeg: zoek die voorproever op en doe er je voordeel mee, zodat je uiteindelijk kunt proosten op een Goed Boek!
